O roli wentylacji w zrównoważonym budownictwie i korzyściach wynikających z projektowania zintegrowanego opowiadają Marzena i Piotr Drabeccy, laureaci nagrody Pascal 2022 i właściciele pracowni MADRA, którzy od ponad 30 lat projektują instalacje w budynkach wysokich i obiektach najwyższej klasy.

Projektowanie zintegrowane – dlaczego liczy się współpraca?

Zastosowanie procesu projektowania zintegrowanego, czyli interdyscyplinarnej współpracy projektantów, przedstawicieli inwestora i wykonawców na każdym etapie: począwszy od koncepcji projektu do jego faz realizacyjnych może zagwarantować powstanie naprawdę dopracowanego pod każdym kątem obiektu. Proces projektowy realizowany w tym trybie od najwcześniejszych faz koncepcyjnych, aż po końcową dokumentację warsztatową, wszystkich specjalistów i konsultantów każdej z podstawowych stron procesu inwestycyjnego, czyli przy stałym pełnym zaangażowaniu  inwestora, projektanta i wykonawcy sprawia, że realizowane inwestycje są bardziej innowacyjne i lepiej dopracowane.

Takie podejście pozwala stworzyć środowisko do merytorycznej i twórczej wymiany poglądów. Dzięki temu wszyscy interesariusze mogą ocenić, czy wypracowane rozwiązania są w istocie najlepsze dla projektu.

Klucz do udanej współpracy między projektantami a innymi uczestnikami procesu budowlanego

Każda z faz procesu inwestycyjnego angażuje w różnym stopniu różnych specjalistów. Niemniej jednak zachowanie ciągłości udziału osób kluczowych dla danego procesu ma istotny wpływ na sukces całego przedsięwzięcia. Jednak konstruktywna i udana współpraca zawsze zależy od konkretnych osób oraz od ich wiedzy, a co za tym idzie – podejścia do problemów powstających w toku projektowania i realizacji.

Jakie korzyści zarówno projektantom, jak i inwestorom oraz wykonawcom przynosi wdrożenie procesu projektowania zintegrowanego?

Główna korzyść z wdrożenia procesu projektowania zintegrowanego to ostatecznie realizacja projektu całkowicie spełniającego oczekiwania inwestora. To również największa wartość dla każdego z uczestników tego procesu, ponieważ zadowolenie zleceniodawcy jest wartością samą w sobie i w zasadzie wszystko inne ma już mniejsze znaczenie.

Udział tych samych projektantów w całym procesie daje kontrolę nad zachowaniem pierwotnie założonych standardów jakości obiektu oraz ogólną spójność w odniesieniu do różnych aspektów technicznych. Nie powstaje więc dysonans w rodzaju zestawienia bardzo nowoczesnych i drogich elementów wykończeniowych wystroju z najtańszymi urządzeniami czy materiałami instalacyjnymi, zwykle stosowanymi tam, gdzie najniższa cena determinuje wszystkie decyzje inwestorskie.

Znaczenie wentylacji dla przyszłości zrównoważonego budownictwa

Kształtowanie warunków środowiska wewnętrznego, w którym to procesie prawidłowa i optymalna wentylacja ma podstawowy udział to temat rzeka. Zagadnienia te są objęte bardzo poważnymi badaniami naukowymi na całym świecie. Rozwiązania wentylacyjne to czynnik absolutnie najważniejszy w kontekście zarówno jakości środowiska wewnętrznego, jak i pozostałych cech zrównoważonego budownictwa. Przyszłość jedynie wzmocni pozycję wentylacji w tych obszarach. Bez odpowiednio zaprojektowanych instalacji wentylacji nie da się zaklasyfikować obiektu do kategorii zrównoważonych budynków.

Różne obiekty – różne projekty

Architektura i aranżacja wnętrz obiektów o szczególnych wymogach higienicznych (czyste technologie farmaceutyczne, produkcja żywności czy obiekty ochrony zdrowia), mogą znacząco wpływać na wysiłki projektantów instalacji HVAC związane z poprawą jakości środowiska wewnętrznego. Elementy aranżacji, które architektom wydają się odpowiednie, niekiedy uniemożliwiają utrzymanie wysokiej jakości środowiska wewnętrznego.

Na przykład instalacje MEP często są wyeksponowane bez żadnej zabudowy stropem podwieszonym. W takich okolicznościach na kanałach, korytkach kablowych, rurach i innych elementach oczywiście będzie się zbierać kurz. W pomieszczeniach, w których utrzymujemy wilgotność względną na poziomie 40–70%, prędzej czy później w kurzu rozwiną się mikroorganizmy – a one na pewno pogorszą warunki, w jakich przebywają ludzie. Między bajki możemy włożyć deklaracje, że ktoś będzie sprzątał ten kurz. Serwis sprzątający musiałby zostać dopuszczony do pracy na wysokościach oraz posiadać specjalistyczne wyposażenie techniczne, by sięgnąć do najbardziej niedostępnych miejsc. 

W obiektach technologicznych typu clean room czy ochrony zdrowia niezabudowane instalacje są po prostu zabronione i problem znika. W biurach problem ten jest przemilczany, co nie znaczy, że nie występuje. Oszczędność na zabudowie instalacji MEP nie jest warta późniejszych absencji pracowników, gdy różne choroby dadzą o sobie znać na skutek oddziaływania mikroorganizmów, które rozwijają się w kurzu osiadającym na elementach instalacyjnych.

Podejście inwestorów do zrównoważonego budownictwa

Określenie „inwestor” jest bardzo szerokie, a i podejście inwestorów bywa różne. Zależy ono od rodzaju inwestycji oraz ogólnej polityki inwestora. W tym kontekście nadal widzimy szerokie pole do pracy i popularyzacji świadomości w zakresie tzw. ESG (environmental social [corporate] governance – jest to termin łączący środowisko, odpowiedzialność społeczną i ład korporacyjny), gdzie w zakresie inwestycji istotnym elementem jest właśnie zrównoważone budownictwo. Ponieważ istotna część inwestorów komercyjnych nadal stawia przede wszystkim na niski koszt realizacji, cała nadzieja w unijnej dyrektywie w sprawie obowiązku firm raportowania ESG (CSRD – Corporate Sustainability Reporting Directive), przyjętej przez Parlament Europejski w listopadzie 2022 r. Istnieje szansa, że w końcu zmieni ona podejście niektórych inwestorów i zrównoważone budownictwo stanie się powszechnym standardem, a nie wyjątkiem.

Jak przekonać inwestora do wdrażania proekologicznych rozwiązań?

Najskuteczniejszym motorem wdrażania takich rozwiązań jest czynnik ekonomiczny. Gdy tylko pojawiają się dotacje lub zwolnienia podatkowe, natychmiast mamy reakcję rynku – przykładem są panele PV, pompy ciepła czy samochody elektryczne. Problemem jest tzw. akcyjność tych działań, które zwykle są podejmowane tu i teraz, a za rok lub dwa znikają. Sposób myślenia w naszych sferach ministerialnych powinien się zmienić z „akcyjnego” na perspektywiczny z długofalowym horyzontem wprowadzania pożądanych zmian w tym zakresie. Do tego jednak potrzebny byłby fachowiec techniczny z wyobraźnią, otwartym umysłem analitycznym, nieobarczony obciążeniami układów politycznych.